Terekeme Adı Üzerine

Pek çok insan için böyle uzun tarihsel yazıları okumak zor gelir, ancak okul alışkanlığından herhalde önce teoriyi anlatmadan pratiğe geçmeye elim varmıyor. Sabredip okuyanlara teşekkür ederek bizim hayatımızda Terekeme kime denir ondan bahsedeyim.

Anlaşıldığı üzere bizler Kafkasya'nın yüksek doruklarında yaşayan oldukça içine kapalı bir topluluğuz, tıpkı Kafkasya'daki tüm diğer toplumlar gibi. Coğrafi şartlar insanları küçük gruplar halinde birbirinden kopuk yaşamaya ittiğinden biz Karapapak Türkleri de İslamiyetle en geç tanışan Türk grubuyuz. Bu yüzden özellikle Türkiye'de İslami yönümüzün zayıf olduğu, Şaman geleneklerinin sürdüğü söylenir ki ben de katılıyorum. Yoksa annemin sandıkta büyülü taşlar saklamasının ve ateşe tuz atıp Hazar'a ilişkin maniler okumasının hiç bir anlamı olamaz. Bize ilişkin fıkralar da genellikle bu yöndedir zaten. Terekeme adının nerden geldiğine ilişkin bir söylenti vardır Kars'ta, zaman zaman takılmak için söylerler. Bir tarihçinin dediğine göre Terekeme sözü aslında Terk-i Medine yani Medineyi terkedenler kelimesinden geliyormuş. Terekemeler aslında Medine'de yaşarmış ama sonradan Müslümanlar gelip yerleşince bizimkiler 'Müslümanlar geldi daha burda durulmaz' diyerek taaa Kafkasya'ya kadar yol almış.

Karapapak adına gelince ben bu konuya özellikle küçükken çok kafa yormuştum. Neden derseniz, Kafkasya'daki herkesin taktığı Astragan papak neden sadece bizi tanımlayan bir isim oluyor? Bir türlü sebebini çözemiyordum. Bunu anlamam ise eski evimizde Çiftehavuzlar'a bir köylümüzün gelişiyle oldu. İnsanların sıcaktan kavrulduğu bir yaz gününde, İstanbul'da evimize gelen adını hatırlamadığım köylümüz hafif eskimiş ama sıcak tutma özelliğinden hiçbir şey yitirmemiş papağını kesinlikle başından çıkarmıyordu. En sonunda kardeşimle ben ağlamaklı olunca çıkarıp kafamıza takmamıza izin verdi. Kalpak çıkınca keli göründü, belki de onu kapamak için takıyordur :)